Sống Đẹp Cùng Tứ Nhiếp Pháp

Bạn hãy thử hỏi lại mình:

- Có khi nào bạn cảm thấy mình thật nhỏ nhen, ích kỷ không?

- Có khi nào bạn tự trách mình vì lỗi lầm của kẻ khác hay không?

- Có khi nào bạn chạnh lòng thương xót, sẻ chia với một kẻ xin ăn tật nguyền, khốn khổ hay chưa?

- Có khi nào bạn thật sự cảm thông với một kẻ điên khùng, ăn mặc nhếch nhác, đầu tóc rũ rượi, khóc, cười…mà không giễu cười chế nhạo, coi khinh họ không?

- Có khi nào bạn sẵn sàng giúp đỡ một ai đó, dù chính mình đang là kẻ gặp phải những khó khăn?

- Có khi nào bạn có thễ mở lòng tha thứ cho kẻ đã hại mình không?

- Có khi nào bạn nhắc nhở, khuyên lơn người khác không nên đi vào vết xe đổ của mình chưa?

-  Có khi nào bạn có thể thương yêu một loài vật như một người thân yêu, dẫu biết rằng đó không phải là đồng loại của mình?

- Có khi nào bạn cảm thấy rất run sợ trước những hiểm nguy bất ngờ gặp phải khi đi cùng người khác, mà vẫn tỏ ra bình tĩnh, trấn an họ và sẵn sàng bảo vệ họ trước mọi khó khăn có thể xảy ra, thay vì ngược lại không?

- Có khi nào bạn vẫn có thể ôn tồn, nhẹ nhàng trước những cử chỉ thô bạo và xúc phạm mình không?

…

Có thể đến lúc này, bạn vẫn chưa làm được một vài điều trên. Nhưng nếu một lần chiêm nghiệm về những lời dạy của Đức Thế Tôn trong Tứ nhiếp pháp, bạn sẽ cảm thấy mình dễ dàng làm được chúng. Hãy mở rộng tấm lòng, thế chỗ sự tham lam, ích kỷ, hẹp hòi… bằng những mầm vị tha, nhân ái… bạn sẽ không ngờ rằng những việc làm đó có thể mang lại cho mình những lợi ích vô biên. Bạn trở nên khoan dung khi có thể tha thứ những điều mà tưởng chừng không thể. Khi bạn có thể yêu thương một loài vật không phải là đồng loại của mình thì bạn sẽ dễ dàng đón nhận, thương yêu đồng loại của mình hơn. Bạn trở nên gần gũi hơn khi san sẻ, cảm thông trước nỗi đau của kẻ khác và được nhận lại tình yêu thương, lòng cảm mến của mọi người. Dũng cảm, xả thân vì một nghĩa cử cao đẹp để bạn mãi là một anh hùng trong tấm gương dũng cảm. Khuyên lơn người khác cũng là cách mà bạn nhắc lại bài học cho mình, thêm một lần để nhớ. Bạn trở nên chin chắn hơn khi biết suy xét lại mình, đó cũng là cách bạn hoàn thiện mình hơn. Vượt qua những thị hiếu tầm thường, khoan dung, hỷ xả trước những hỷ nộ, ái ố của kẻ khác cũng là cách bạn bảo vệ mối quan hệ của mình trong gia đình, bạn bè và xã hội ngày một vững bền và tốt đẹp hơn.

Làm được những điều này, chắc chắn rằng bạn là người rất hạnh phúc, vì bạn tự giúp mình trở nên thanh cao, đáng quý, đáng được trân trọng. Và quan trọng là tâm hồn của bạn lúc nào cũng an lạc, hoan hỷ, ngập tràn niềm vui, ngập tràn hạnh phúc. Tất cả những việc làm trên đều là những bài thực hành đơn giản của Tứ nhiếp pháp. Tứ nhiếp pháp là bốn phương pháp đế nhiếp hóa người khác, gồm có: Bố thí nhiếp, Ái ngữ nhiếp, Lợi hành nhiếp và Đồng sự nhiếp. Thoạt nghe thì ngắn gọn, dễ nhớ, song bao hàm trong mỗi phương pháp là cách chuyển hóa những nguồn gốc sản sinh ra mâu thuẫn trong các mối quan hệ xã hội, quyết định giữa cái tốt hay xấu. Tứ nhiếp Pháp còn là những bài học sâu xa để rèn luyện đạo đức, nhân phẩm con người, thể hiện trách nhiệm của một công dân và ảnh hưởng của mình trong xã hội.

 1. Bố thí nhiếp:

Bố thì nhiếp gồm có: tài thí, pháp thí và vô úy thí.

- Tài thí: Là một cách bố thí tài vật, nhưng ta nên hiểu một cách nhẹ nhàng hơn, là sự sẻ chia về vật chất, tinh thần… với những số phận kém hơn mình, là cách thể hiện tinh thần “lá lành đùm lá rách”. Đó vốn là truyền thống, là đạo làm người. Biết yêu thương đồng loại của mình thì sự phân hóa giàu nghèo, địa vị, tầng lớp sẽ ngày càng rút ngắn. Con người sẽ gần gũi nhau hơn và xã hội sẽ bớt đi những cảnh đói khổ cùng cực, vơi bớt khổ đau…

- Pháp thí: Ta cũng nên hiểu pháp thí một cách rộng hơn. Pháp thí không chỉ là đem những lời dạy của Đức Phật, các bậc Thánh Hiền Tăng, hay tam tạng kinh điển giảng dạy cho chúng sanh. Bên cạnh đó, hãy chia sẻ từ chính những bài học, những kiến thức, những kinh nghiệm quý báu có được trong cuộc sống này để giúp ích cho mọi người. Ta hãy đem tri thức, kinh nghiệm tu học, kinh nghiệm sống của mình san sẻ với người, với những ai kém may mắn, kém hiểu biết hơn ta. Nhưng đồng thời cũng nên lắng nghe học hỏi lại từ họ. Vì từ con người đến vạn vật, mỗi thứ đều đáng để ta phải học phải suy ngẫm, để biết được những cái xấu để tránh, những cái đẹp để trau dồi. Chỉ ra và khuyên lơn người khác không tiếp tục lầm lạc, nhận  ra những sai trái, khiếm khuyết của mình. Hướng con người đến cái Chân - Thiện - Mỹ.

Ý thức con người được nâng cao, xã hội sẽ ngày càng văn minh, tốt đẹp hơn.

- Vô úy thí: Trước hết hãy trấn tĩnh, vượt qua nỗi sợ hãi của mình khi đối mặt với những khó khăn, nguy hiểm, ta mới có thể giúp người vượt qua sự sợ hãi của họ. Bất kỳ “quả” nào cũng có từ “nhân”. Lòng hướng thiện, luôn nghĩ đến cái tốt, cái đẹp thì không còn sợ sự độc ác, xấu xa. Trong lòng có Phật, ắt sẽ diệt được ma.

Không phải ai cũng là Phật tử, cũng học giáo pháp của nhà Phật. Nhưng nếu là một người bình thường trong xã hội, biết thực hành theo Bố thí nhiếp thì đó là một con người tốt, có đạo đức, có văn hóa và có sự hiểu biết sâu rộng. Đấy chính là mục đích và ý nghĩa của Bố thí nhiếp. Tuy rằng “bố thí” chính là sự cho đi, nhưng trước mắt sự cho đi đã là nhận lại rất nhiều. Chưa hẳn những điều mình làm cho người đã nhiều bằng ta nhận lại từ người. Đó là niềm vui, niềm hạnh phúc và hơn thế nữa là sự yêu thương, kính nể, trân trọng của mọi người đối với ta. Đó là những thứ vô giá. Để có được thì không khó nhưng để gìn giữ và phát huy thì rất khó; ngược lại, đánh mất chúng cũng rất dễ dàng.

2. Ái ngữ nhiếp:

“ Lời nói chẳng mất tiền mua

Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau”.

Một ngày chúng ta chỉ ăn ba bữa, mặc hai hoặc ba bộ quần áo, làm một số công việc. Nhưng giao tiếp và dùng đến lời nói thì nhiều vô kể. Nào là mối quan hệ trong gia đình giữa cha, mẹ, anh, em…, mối quan hệ với cộng đồng trong xã hội, mối quan hệ với cấp trên, cấp dưới, với đồng nghiệp, bạn bè…  là những mối quan hệ giao tiếp hàng ngày mà ta phải dùng đến lời nói. Lời nói ra thì dễ nhưng lấy lại thì khó. Vì vậy, mỗi người cần phải làm chủ được lời nói của mình. Nói cái hay, cái đẹp, cái tốt. Thuật nói dối một cách trong sáng có thể mang lại niềm vui, lợi ích cho người khác cũng nên dùng đến. Không nên nói ra những điều xấu, điều ác làm tổn hại đến đức hạnh của mình và làm tổn hại đến người. Đáng sợ nhất là những kẻ dùng sự khôn ngoan, lắt léo buông ra những lời nói ngọt ngào mà trong tâm chứa toàn điều xấu. Một lời nói đôi khi cũng làm người khác vui vẻ, hạnh phúc, gieo vào lòng người một hạt mầm tinh thần đáng quý để họ có thêm nghị lực đứng lên đối mặt với khó khăn. Nhưng một lời nói không khéo cũng làm người khác bị tổn thương, đau khổ.

“ Chim khôn thì kêu tiếng rảnh rang

Người khôn nói tiến dịu dàng, dễ nghe”.

Hãy để mỗi lời thốt ra là một bông hoa, một viên ngọc. Quan trọng là mỗi lời nói phải xuất phát từ lòng chân thành và tâm trong sáng. Người khác sẽ tự thấy đó mà yêu mến mình, mà học hỏi.

3. Lợi hành nhiếp:

Tôi từng đọc được đâu đó những câu nói rất hay:

“Hãy chăm sóc tâm ý của bạn vì chúng sẽ trở thành lời nói của bạn.

Hãy chăm sóc hành động của bạn vì chúng có thể trở thành thói quen của bạn.

Hãy chăm sóc thói quen của bạn vì chúng sẽ hình thành bản tánh của bạn.

Hãy chăm sóc bản tánh của bạn vì chúng sẽ hình thành định mệnh của bạn.

Và định mệnh của bạn sẽ là cuộc đời của bạn”.

Hãy nuôi dưỡng tâm ý ta, từ đó hình thành nên lời nói, hành động, bản tánh, định mệnh của cuộc đời mình. Không nên đổ lỗi cho số phận. Hãy cố gắng trau luyện mình làm việc tốt, nói điều lành. Hành sự nhiếp là đấy. Mọi việc lớn nhỏ tùy theo khả năng của mỗi người. Hễ cứ là việc tốt thì cũng nên làm giúp người, giúp đời. Nếu có tâm ý thì một việc nhỏ như nhặt một mẩu rác bỏ vào thùng hay dắt một bà cụ già qua đường cũng là một cách Lợi hành nhiếp. Đâu quá khó khăn phải không nào! Xã hội sẽ văn minh, tốt đẹp biết bao nếu ai cũng hành sự như Lợi hành nhiếp

4. Đồng sự nhiếp:

Sống là phải có ước mơ, có lý tưởng và không ngừng cố gắng để đạt đến sự thành công,  nhất là với những người trẻ tuổi. Xã hội ngày nay rộng mở, môi trường làm việc phong phú và có nhiều cơ hội để đi đến thành công. Thật đáng quý biết bao nếu ta biết cố gắng bằng nghị lực, khả năng và biết nắm bắt lấy cơ hội, đi đến thành công bằng chính đôi chân của mình.

Một người quản lý giỏi phải là một tấm gương sáng để cấp dưới nể trọng, phục tùng và học hỏi. Và người đó phải biết chăm sóc mối quan hệ của mình, nhất là biết dung hòa mối quan hệ của nhân viên cấp dưới. Được như thế thì nội bộ cơ quan hay công ty đó sẽ có mối quan hệ tốt đẹp, có sự đoàn kết tốt. Mọi người biết quan tâm và giúp đỡ nhau cùng tiến bộ, thi đua phấn đấu một cách công bằng chắc chắn đó là một công ty phồn thịnh, phát triển vững bền. Ngược lại, nếu nội bộ không đoàn kết, mọi người tranh giành, hãm hại, cấu xé lẫn nhau, người này giẫm đạp lên thành quả của kẻ khác để đi đến thành công  thì công ty đó, dù có thành công, sớm muộn cũng sẽ đổ vỡ. Thế mới thấy tầm quan trọng của Đồng sự nhiếp. Nhìn xa hơn là đủ các mối quan hệ trong một một cộng đồng xã hội. Nhưng suy cho cùng chỉ là mối quan hệ giữa người với người. Được giáo dục tốt, rèn luyện về ý thức, các kỹ năng mềm ngay từ nhỏ thì các mối quan hệ này không trở nên hỗn loạn, phức tạp nhiều đến vậy, và việc giải quyết cũng không quá khó khăn và rắc rối như lúc này. Nhưng việc áp dụng chưa hẳn là đã muộn. Quan trọng là có áp dụng một cách nghiêm túc thật sự và đúng cách mà thôi.

Con người là chủ thể của bản thân, gia đình và xã hội. Vì vậy, những mâu thuẫn, bất đồng theo Tứ nhiếp pháp là đều từ lòng ích kỷ, tham lam của con người mà ra. Và con người cũng chính là nguyên nhân làm cho xã hội trở nên hỗn loạn, bất công, dẫn đến bế tắc, nảy sinh tệ nạn, cái ác, cái xấu… Trong thời hiện đại hóa, dường như mọi thứ đều biến đổi không phân biệt rạch ròi tốt, xấu. Lòng người cũng tha hóa trước những danh vọng, tiền tài, thị hiếu, chỉ biết mưu cầu tư lợi mà dần mất đi thiện tánh trong mình. Thay vào đó là sự thờ ơ, vô cảm trước nỗi đau của kẻ khác. Cái ác, cái xấu thừa cơ sinh sôi nảy nở, mầm thiện, mầm lành dần tàn lụi, héo khô. Tình thương yêu, đùm bọc, giúp đỡ lẫn nhau, được ca ngợi, tự hào là truyền thống ngàn đời của dân tộc, mà giờ đây ngày càng bị lên án, mai một bởi sự tha hóa lương tâm. Câu chuyện một bé gái 2 tuổi, hai lần bị ô tô đâm và bị mọi người bỏ mặc, bé trai 5 tuổi chết vì bị tài xế cố tình đâm bé nhiều lần. Câu chuyện một cô gái đang tuổi trăng tròn, đầy ắp những ước mơ màu hồng tươi đẹp, bị bánh xe tải lấy mất đôi chân mà vẫn khao khát sống, vẫn cầu cứu, tiếng gào thét xé họng, nhưng không thể xé tan sự vô cảm, lạnh giá của lòng người hay đâm thủng những trái tim bằng đá vô tri. Và “cái ác” đã chiến thắng lương tâm của người cầm lái, chiếc xe tải lui mình, quyết định cái chết thương tâm trước sự chứng kiến của đồng loại. Một cậu thanh niên tuấn tú, mặt mũi sáng sủa được xóm làng cho là ngoan ngoãn, hiền lành, bất ngờ một lúc đã tàn sát cả một gia đình, cắt cổ một em bé chưa tròn 2 năm tuổi, chặt đứt bàn tay của bé gái 8 tuổi một cách hết sức dã man chỉ vì sức mạnh của đồng tiền mà chỉ phải lãnh mức án 18 năm tù do chưa đủ tuổi vị thành niên. Một cháu bé sơ sinh được tìm thấy trong thùng rác vào cái đêm cả thế giới đang hồi hộp chờ đợi sinh linh thứ 7 tỷ ra đời. Những “từ mẫu” vô tâm trước sự sống còn của bệnh nhân, để lại hậu quả là những cái chết thương tâm, nỗi đau cho gia đình và sự căm hận của cộng đồng xã hội. Còn những người dám đứng lên bảo vệ công lý thì bị vùi dập, thảm sát một cách tang thương… Tất cả những hậu quả này phần lớn đều do con người làm trái ngược với Tứ nhiếp pháp mà ra. Và loài người cao quý đã phải hổ thẹn khi biết đến một bài báo, một đoạn phim ca ngợi những câu chuyện về tình yêu thương, những nghĩa cử cao đẹp của loài vật. Lòng trung thành trong tình bạn, tình thương yêu đồng loại đã khiến một con chó không bỏ rơi đồng loại của mình đang bị thương do đợt sóng thần lịch sử tại Nhật Bản đã lấy đi sinh mạng của bao người. Hay đoạn phim về con chó trung thành có cái tên Mari với cô chủ Aya bé nhỏ của mình trong trận động đất, trong thời khắc sinh tử mới biết tình yêu thương quan trọng và có sức mạnh biết chừng nào. Những câu chuyện có thật hết sức nhân văn ấy đã đánh thức hàng triệu trái tim, lấy đi nước mắt của hàng triệu con người. Bài học về lòng trung thành, tình yêu thương đồng loại của loài vật không có được cái tên cao quý như  “người” được con người khắp nơi trên thế giới ghi nhận. Vậy tại sao ta lại không thể yêu thương chính đồng loại của mình mà loài vật lại có thể thương yêu, trung thành và thậm chí là hy sinh cả mạng sống của mình với đồng loại.

Đức Phật đã khẳng định rằng: “Bản thân mỗi chúng sanh đều có Phật tánh”. Con người cũng vậy, may mắn hơn với khối óc thông minh và tầm hiểu biết sâu rộng, con người có thể ý thức, giác ngộ tốt hơn các loại chúng sanh khác, thuận lợi hơn trong việc tu hành đắc đạo. Song, biển khổ luân hồi vẫn đêm ngày dìm nhấn những kẻ u mê không được giác ngộ từ những lời dạy của Ngài. Pháp ấy như ánh nắng ấm áp của mặt trời, như nguồn nước mát lành nuôi lớn mầm Phật tánh trong ta, dần xua tan đi cái xấu xa, ác độc, tham, sân đã ăn sâu vào trái tim, khối óc, vào tủy vào xương, lọc sạch lục căn, đi đến sự giải thoát. Những người kém may mắn, không được biết đến Phật pháp, dù si mê, lầm lạc đến đâu cũng ít nhiều thấy được ánh sáng của hào quang soi rạng đường nhân quả.

 Biết cái thiện, cái đẹp như hạt ngọc giữa sa mạc cát mênh mông, như ngọn đuốc giữa màn đêm u tối và bông hoa sen giữa bùn lầy. Âu cũng nhờ đó mà viên ngọc kia trở nên lấp lánh, ngọn đuốc kia rạng ngời, bông hoa kia thơm hương. Vậy sao ta lại không dưỡng nuôi Phật tánh để được thơm và cao quý như hoa, được đẹp như ngọc, được lung linh tỏa sáng như ngọn đuốc trong đêm. Muốn cuộc đời này tươi đẹp, xã hội này công bằng, trước hết ta hãy mang đến sự công bằng cho kẻ khác. Hãy là người trồng lên những bông hoa và đừng quên chăm sóc chúng. Mỗi người là một bông hoa, vạn người là vạn loài hoa. Quan trọng là cách mà ta chăm sóc, nhân mầm thiện, ươm mầm lành, xua tan đi cái ác, cái xấu. Dù cho đó là một thế lực ghê rợn, song cái thiện, cái đẹp vẫn luôn ngự trị. Nó vốn là định luật của sự sinh tồn nếu ta dũng cảm đấu tranh. Như ánh đạo vàng bừng lên tỏa sáng xua tan bóng tối của sự u mê.

 Tuy rằng Đức Phật đã giảng dạy giáo pháp trong một hoàn cảnh xã hội khác rất nhiều so với hoàn cảnh thực tế của xã hội thời nay. Song, việc áp dụng những triết lý ấy vẫn không bao giờ bị cũ đi, lạc lõng hay xa rời thực tế mà rất khoa học, phù hợp với mọi hoàn cảnh trong mọi thời đại. Ta lại càng kính phục trước sự tinh thông, tường tận của Ngài. Việc giải quyết mâu thuẫn trước tiên là tìm ra nguyên nhân nảy sinh ra nó. Con người là nguyên nhân chính bởi tác động của bản năng, tam độc, của  nền giáo dục lệch lạc… và thế giới khách quan. Việc từng bước tìm ra chiếc chìa khóa để tháo gỡ những mối xung đột, những vấn đề nan giải trong sự hỗn loạn của xã hội ngày nay phải được bắt đầu từ chính con người. Nếu như Tứ nhiếp pháp được áp dụng trong việc giáo dục, rèn luyện đạo đức, nhân phẩm ở nhà trường, đưa vào chương trình học tập và ứng dụng vào nghiên cứu trong bộ môn Xã hội học thì lợi ích mà nó mang lại là rất lớn. Nếu ai cũng hiểu được cái nhân văn của:  tài thí, pháp thí  và  vô úy thí trong Bố thí nhiếp,cái hay của Ái ngữ nhiếp, cái lợi của Lợi hành nhiếp và cái hài hòa của Đồng sự nhiếp mà thực hành thì xã hội này sẽ không còn đầy dẫy những tệ nạn, bất công, tội lỗi và khổ đau, con người sẽ được sống trong thịnh vượng, hòa bình và yên ổn.

  Tâm Ánh

Posted in: Sống Đạo